De onthullingen van de 'Panama Papers' hebben tot veel ophef geleid. Intussen is de IJslandse premier Gunnlaugsson afgetreden na massale volksprotesten die ontstonden nadat bekend werd dat hij en zijn vrouw betrokken waren bij corruptie. Redactioneel artikel van Vonk nr. 11.
Zondag 3 april maakte een groot samenwerkingsverband van onderzoeksjournalisten, ICIJ, het bestaan bekend van een immense collectie aan documenten betreffende grootschalige belastingontduiking. Hierin komen de namen voor van veel prominente politici, beroemdheden en figuren uit de onderwereld. Het gaat onder meer om de Oekraïense president Poroshenko, de Argentijnse president Macri, de Saudische koning Salman, de IJslandse premier Gunnlaugsson en familieleden en connecties van de Russische president Poetin, de Britse premier Cameron en de Chinese premier Xi Jinping.
Spil in het schandaal is het bedrijf Mossack Fonseca uit Panama. Door geraffineerde constructies hebben ze hun klanten de mogelijkheid geboden hun vermogen weg te sluizen naar brievenbusfirma's op de Britse Maagdeneilanden, Bahama's, Seychellen, etc. In veel gevallen is dit legaal, in veel andere gevallen niet. Deze complexiteit en de hoeveelheid aan gelekte documenten (het gaat om 2.6 terabyte aan informatie) betekent dat de onderzoeken en procedures die naar aanleiding van deze onthulling zullen volgen nog wel jaren kunnen gaan duren.
De massale belastingfraude die door de rijke elite van de wereld gepleegd wordt is bepaald geen nieuws. Het is interessant dat we nu concrete namen en bewijsmateriaal hebben, maar het stelt geen nieuwe problematiek aan de kaak. De namen liggen op straat, maar daarmee is pas een eerste stap gezet. Of dit in strafrechtelijke vervolging gaat resulteren is nog maar de vraag. Veel prominente figuren zijn nog altijd beschermd via een netwerk van tussenpersonen. Het veroordelen van de daadwerkelijke schuldigen heeft veel voeten in de aarde; zij behoren dikwijls tot een elite die zich niet gemakkelijk laat pakken. Daarnaast is er een flink aantal belastingontduikers dat gewoon legaal bezig is onder kapitalistische wetgeving, waar de superrijken vrij zijn om te doen wat ze willen met de enorme meerwaarde die door de werkende klasse geproduceerd wordt. Zoals de Pakistaanse minister van informatie reageerde op de beschuldigingen aan het adres van premier Nawaz Sharif: "Iedereen heeft het recht om met zijn activa te doen wat hij wil: ze in de zee te gooien, ze te verkopen, of ze in een trust te stoppen. Dit is geen misdaad onder Pakistaanse wetgeving noch onder internationale wetgeving."
De documenten zijn gepubliceerd door het International Consortium of Investigative Journalism. Dit wordt gefinancierd door de Rockefeller Foundation, USAID en de George Soros Foundation. We moeten dus de onafhankelijkheid van de bron en de ogenschijnlijk nobele intenties van dit lek kritisch analyseren. Wikileaks heeft bijvoorbeeld kritiek op de publicatie omdat niet alles gepubliceerd is en er geen database is waar men doorheen kan zoeken. Ook zijn er geen Amerikaanse slachtoffers bij de onthullingen, wat het een geopolitieke dimensie lijkt te geven. Vooral aangezien de media-aandacht direct gericht was op Vladimir Poetin. In dit opzicht lijkt het in het verlengde te liggen van de FBI-acties tegen de FIFA, die indirect tegen Rusland gericht waren. Of Amerikaanse belastingontduikers liever een andere firma gebruiken dan Mossack Fonseca, of dat er informatie achtergehouden wordt, dat moet nog duidelijk worden. In ieder geval is deze gigantische onthulling nog maar het topje van de ijsberg.
De reactie vanuit de Tweede Kamer is weer eens heel hypocriet wanneer het om belastingontduiking elders gaat. Nederland is zelf namelijk een grote speler in het internationale netwerk van belastingontduiking. De Amsterdamse Zuidas is volgebouwd met brievenbusfirma's die dit faciliteren. In totaal heeft bijna de helft van de Amerikaanse Fortune 500 bedrijven een dochteronderneming in Nederland. De Nederlandse vennootschapsbelasting van 25% wordt betaald, echter meestal slechts over 2 of 3% van het geld dat door Nederland stroomt. Kapitaal van corrupte Oekraïense oligarchen zoals Rinat Akhmetov bevindt zich ook in Nederland. Als Nederland echter een belastingparadijs wordt genoemd, wordt daar beledigd op gereageerd vanuit 'de politiek'. In 2013 diende PVV-kamerlid Van der Vliet, ex-consultant bij Ernst&Young, een motie in waarin werd gesteld dat Nederland geen belastingparadijs was. Deze motie werd aangenomen door steun van PVV, SGP, CDA, VVD, 50Plus, D66 en PvdA. Politici van dezelfde partijen reageren nu echter verontwaardigd op de Panama Papers.
De Belastingdienst ziet haar kans schoon om door de grote ophef eenmalig een flinke vangst te doen. Uit zichzelf zal er verder echter niets veranderen, zolang we dit kapitalistische systeem niet drastisch aanpakken. De Panama Papers zijn een steun in de rug voor onze strijd, maar die strijd moet nog wel geleverd worden. De reactie van de IJslandse bevolking is hierbij de juiste. Meer dan 30.000 IJslanders (10% van de bevolking!) zijn de straat op gegaan om het vertrek te eisen van premier Gunnlaugsson. Zijn vrouw is eigenaar van Wintris, een offshorebedrijf op de Britse Maagdeneilanden dat een claim van 3,5 miljoen euro heeft openstaan tegen de genationaliseerde banken van IJsland. Aangezien zijn positie onhoudbaar is geworden, is hij op 5 april afgetreden. Het is slechts een begin om deze corrupte bewindslieden tot aftreden te dwingen, maar tevens een belangrijke stap vooruit in de strijd tegen de corrupte heersende klasse van deze planeet.
