Het eerste kwart van de 21e eeuw is voorbij. En wat een kwarteeuw was het! Het optimisme van het nieuwe millennium in het jaar 2000 was snel voorbij met de aanslagen van 11 september 2001, die het startschot waren van oorlogen en bezettingen van Afghanistan en Irak door het Amerikaanse imperialisme, naast de inperking van democratische rechten in de naam van de ‘strijd tegen terrorisme’ en racistische campagnes tegen (hoofdzakelijk islamitische) migranten in westerse landen.
De economische opgang aan het begin van het millennium kreeg een flinke klap met de crisis van 2008, die in de financiële sector begon maar zich verspreidde naar de reële economie. De banken werden gered met miljarden aan publiek geld, wat de mythe weerlegde dat de ‘vrijemarkteconomie’ een kernwaarde was van de westerse machten. Dit was het begin van een tijdperk van zware bezuinigingen, lastenverzwaringen en aanvallen op de werkende klasse en middenklasse, met het doel om de laatsten te laten betalen voor de crisis.
Het betekende ook het begin van een toenemende verzwakking van de traditionele instituties van het kapitalisme. De traditionele “middenpartijen” waarmee de bourgeoisie regeerde zijn bijna overal in crisis. Hieronder valt ook de sociaaldemocratie, die overal vereenzelvigd wordt met het establishment.
Het vacuüm werd in sommige landen opgevuld door linkse reformisten, zoals Syriza (Griekenland), Podemos (Spanje), Jeremy Corbyn (VK) en Bernie Sanders (VS). In Nederland was er al in 2004-06 (vóór) de crisis een zwaai richting de SP. Overal echter hebben de linkse reformisten (soms met de beste intenties) de beweging op een doodlopend spoor gezet, door hun principes te verloochenen en hun programma te verwateren door middel van coalities en deals met de heersende klasse. De heersende klasse heeft de reformisten gebruikt waar nodig, om ze vervolgens te dumpen.
In de meeste landen is de onvrede tegen het establishment nu gevangen door rechtse demagogen, zoals Trump, Bolsonaro, Milei, Orbán, Meloni, Le Pen en Wilders.
In meerdere landen hebben we dit soort figuren aan de macht zien komen. Verre van een sterk “fascistisch” regime op te richten, weten ze vooral de boel verder te destabiliseren en zowel de werkende klasse alsook een groot deel van de heersende klasse van zich te vervreemden. Hun regeerperiodes zijn leerscholen voor de werkende klasse en maken de weg vrij voor een nieuwe zwaai naar links.
Met het falen van het linkse reformisme zien we de laatste jaren een groei naar radicalere alternatieven, vooral onder de jeugd. Er is een hernieuwde interesse in anarchisme, maar de laatste jaren ook vooral voor communisme. Generatie Z heeft, nog meer dan de millennials, enkel bezuinigingen en crises gekend. Naast de bovengenoemde crises hebben we de covid-19-pandemie gezien, die de algehele incompetentie van de “markt” en de natiestaat om een globaal probleem aan te pakken liet zien, maar ook de steeds concreter wordende klimaatproblematiek.
Het is duidelijk voor een groeiende laag dat het hele systeem de oorzaak is. De logische conclusie die daaruit volgt is dat het systeem, de kapitalistische productiewijze, omvergeworpen moet worden. De geschiedenis van de 20e eeuw, maar ook zeker de 21e eeuw, laat zien dat dit revolutionair leiderschap vereist. De linkse golf in Latijns-Amerika aan het begin van de 21e eeuw bracht enkele positieve hervormingen voor de massa’s, maar het gebrek aan revolutionair leiderschap betekende dat men binnen het kapitalistische systeem moest blijven werken, met gevolg dat de “linkse” regeringen ook bezuinigingen gingen doorvoeren en de weg vrijmaakten voor een terugkeer van rechts.
Nog duidelijker was het gebrek aan revolutionair leiderschap bij alle revolutionaire opstanden die we gezien hebben. De Arabische revoluties van 2011-13, de revolutionaire opstanden in Ecuador en Soedan in 2019, Sri Lanka in 2023, Bangladesh in 2024: het zijn voorbeelden van de grootste heldhaftigheid van de massa’s, van wie niets meer gevraagd kan worden. Gebrek aan leiderschap betekende echter dat het vacuüm opgevuld werd door elementen die deals met het oude regime sloten, waarna de contrarevolutie elke keer weer de macht kon terugpakken.
Het is deze tegenstelling die we als Revolutionaire Communistische Internationale willen oplossen. We willen bouwen aan een revolutionair leiderschap voordat alles losbarst in verschillende landen. En losbarsten zal het, vroeg of laat. De stagnerende economie en de terugkeer van protectionisme leiden ertoe dat de verschillende machtsblokken de gevolgen van de crisis proberen te schuiven richting de concurrent, en proxyoorlogen voeren om invloed, grondstoffen en markten. De oorlog tegen Gaza heeft een radicaliserend effect op de massa’s in het Midden-Oosten en de jeugd in het Westen. De verhoogde militaire uitgaven in de NAVO-landen, ten koste van nuttige zaken als onderwijs en zorg, zullen voor verdere radicalisering in het Westen zorgen.
Het jaar 2025 zal geen rustig, stabiel jaar zijn, maar juist een zeer turbulent jaar. Een van de eerste gebeurtenissen zal de inhuldiging van Trump als president van de VS zijn - dat is pas het begin. Als communisten bereiden we ons internationaal voor en bouwen we aan onze organisatie, om dat alternatief te kunnen vormen op dit verrotte systeem in crisis. Doe met ons mee en sluit je aan!
