De Griekse kiezers hebben op een zeer duidelijke manier het dictaat van Europa verworpen. De uitslag van het referendum van zondag was een slag in het gezicht van de bankiers en de kapitalisten van Europa. Het definitieve resultaat van het referendum, gepubliceerd door het ministerie van binnenlandse zaken, was 61,3% nee-stemmers tegenover 38,7% ja. De algemene voorspelling dat de ja-stemmers voornamelijk uit de landelijke gebieden zouden komen, bleek onjuist te zijn.
De Griekse kiezers hebben op een zeer duidelijke manier het dictaat van Europa verworpen. De uitslag van het referendum van zondag was een slag in het gezicht van de bankiers en de kapitalisten van Europa. Het definitieve resultaat van het referendum, gepubliceerd door het ministerie van binnenlandse zaken, was 61,3% nee-stemmers tegenover 38,7% ja. De algemene voorspelling dat de ja-stemmers voornamelijk uit de landelijke gebieden zouden komen, bleek onjuist te zijn.
Een analyse van de uitslag naar leeftijd, beroep, gender en stemgedrag bij de vorige verkiezingen leert ons dat er bij de jongeren een overweldigende steun was voor de neen-stem. Bij de 18-24-jarigen: 85%, 25-34-jarigen: 72,3%, 35-44-jarigen: 67,4%, 45-54-jarigen: 69,2%, 55-64-jarigen 59,4% en bij de 65+: 44,9%. Kijken we naar het beroep dan valt onmiddellijk het klassenkarakter op van de nee-stem: 71,3% van de arbeiders in de private sector, 70,9% van de overheidsambtenaren en 72,9% van de werklozen, terwijl er bij de dokters, advocaten en ingenieurs een kleine meerderheid ja stemde. Bij de studenten behaalde de nee-stem 85,2%. De nee-stemmers kwamen ook duidelijk uit het linkse kamp: 91% van diegenen die zichzelf “links” noemen en 73,6% van diegenen die zich als “centrum-links” beschouwen stemden nee. Van de kiezers die op 25 januari voor Syriza waren, stemde 87,3% nee en ook bij de aanhang van de KKE (Griekse communisten) stemde 86,9% nee – dit ondanks de partijlijn die de stemming als nutteloos aanzag.
Overal in het land haalden de nee-stemmers het, in elk district. In de meer uitgesproken arbeidersbuurten zoals in Piraeus B stemde 72% nee, tegenover 27% ja. In hetzelfde gebied had de KKE 8,19% behaald bij de verkiezingen van 25 januari, vandaag bedroeg het aantal ongeldige stemmen 5,15%.
Griekenland is onderverdeeld in 56 electorale gebieden en de nee-stem haalde het in allemaal! In 30 ervan zelfs met een verschil van 20 punten.
Dit is ongetwijfeld een grote overwinning voor de Griekse arbeidersklasse, die door de brutale besparingen van de afgelopen 6 jaar haar levensstandaard dramatisch zag dalen. De krant “Efymerida ton Syntakton” publiceerde een onderzoek naar het klassenkarakter van de uitslag in Athene. Ze toonden duidelijk aan dat de nee-stemmers met een overweldigende meerderheid wonnen in de armere buurten, terwijl de ja-stemmers een zeker succes hadden bij de rijkere middenklasse in de voorstad.
“De stemlokalen van de arbeidersdistricten in Athene zonden een sterk signaal, waar de neen stem het haalde, terwijl in de rijke voorstad de ja stem de meerderheid kreeg. De nee-stem won met 79,2% in het district Agropyrgou, met 77,2% in het district Phyli, met 76,64% in Perama, met 75,25% in Acharnes, met 72,84% in Keratsniou-Drapetsonas, in Nikaias-Agia Ioanni Renti 72,61%, in Agia Varvara 72,75%, in Elefsina 71,88%, in Lafreotiki 71,81%, in Tafro 71,28%, in Aigaleo 70,68% en in Peristeri 70,31%. Dit zijn allemaal districten met een zeer solide communistische basis. In de noordelijke en zuidelijke voorsteden, met een overwegend middenklassenpubliek was het net andersom en behaalde de ja stem de meerderheid, in Ekali 84,62%, in Dionyso 69,78%, in Vouliagmeni 66,27%, in Kifisia 64,59%, in Drosia 65,42% and in Voula 63,88%.”
Het referendum heeft de stemming in de fabrieken en in de wijken veranderd. Het heeft een positief effect gehad op de morele veerkracht en de arbeiders hebben meer zelfvertrouwen gekregen. Dit kwam tot uiting in de massabijeenkomsten die werden gehouden voor het referendum en toen de uitslag bekend was. Duizenden nee-stemmers kwamen samen in het Syntagma plein, vlak voor het parlement in Athene om te vieren toen het overdonderende resultaat duidelijk werd. Ze zwaaiden met Griekse vlaggen terwijl ze nee-nee scandeerden. Terwijl het nee-kamp feestte viel het ja-kamp ten prooi aan verwarring. Antonis Samaras, de leider van de rechtse Nieuwe Democraten, voormalig minister-president en aanvoerder van het ja-kamp nam ontslag. Dit nieuws werd met nog meer gejuich begroet op het Syntagmaplein.
De huidige sfeer van euforie zal echter niet blijven duren. Er zijn nog vele hindernissen die moeten genomen worden. De grootste en beslissendste gevechten liggen in de toekomst. En Griekenland is vandaag diep verdeeld langs klassenlijnen. De afstand tussen de verschillende klassen is vergroot tot een onoverbrugbare kloof. De tegenstellingen tussen het ja- en het nee-kamp doet op vele manieren denken aan de extreme polarisatie die we zien in Venezuela – met andere woorden: het lijkt op een revolutie!
Een meedogenloze campagne
Deze overwinning is zeer opmerkelijk gezien tegen het licht van de felle campagne die het ja-kamp voerde en waarbij alle Griekse media ingezet werden. En met de steun van de leiders van de Eurozone die al hun politieke en financiële middelen gebruikten om het Griekse volk naar het ja-kamp te dwingen. De leiders van de Europese instellingen en het IMF voerden een campagne van bedreigingen, chantage, openlijke steun voor een regimewissel en sommeerden de Grieken hoe te stemmen.
De trojka en zijn medestanders probeerden het referendum om te buigen in een stem voor of tegen Europa maar de massa’s negeerden deze propaganda. In werkelijkheid hadden alle inspanningen om de Grieken een ja-stem aan te praten, het opvoeren van alle oude politici, Papandreou en de vijf vorige eerste ministers incluis, een omgekeerd effect. Het werd als een ultieme provocatie ervaren en dreef de mensen enkel in de richting van een neen stem.
De politieke partijen in Griekenland die campagne voerden voor het ja-kamp hadden vrije toegang tot alle media. De overweldigende meerderheid van de geschreven pers, alsook de private tv-kanalen (die de grote bijeenkomst die het neen kamp vorige maandag organiseerde weigerden uit te zenden) zijn in de handen van de Griekse oligarchen.
De ECB verplichtte de banken te sluiten tijdens de campagne. Op vrijdag publiceerde “The Financial Times” het verhaal dat de Griekse banken een heffing van 30% zouden doen op alle deposito’s groter dan 8000 euro’s. Naderhand bleek dit onjuist. De Griekse patroons gebruikten alle soorten smerige tactieken, zoals intimidatie van arbeiders, dreigen om ze niet uit te betalen, zwaaien met ontslag….als ze niet ja zouden stemmen.
Het kwam in feite neer op een poging tot staatsgreep. De leiders van de Eurozone deden zelfs de moeite niet om te verbergen dat zij de ja-stem (wiens overwinning zij verwachten) wilden gebruiken om de Syriza-regering tot aftreden te dwingen en deze te vervangen door een “regering van nationale eenheid”, bestaande uit “technocraten” – wat wil zeggen “gehoorzame marionetten”. We kunnen deze campagne enkel met de woorden van Varoufakis beschrijven als “terrorisme”. Maar hun plannen vielen in het water.
Dit resultaat heeft de arbeiders van Griekenland moed gegeven. Zij zagen een duidelijke poging om een verkozen regering buiten spel te zetten, met het Europese kapitaal dat de Grieken vertelde dat bij een “substantiële” ja-stem de onderhandelingen zouden kunnen voortgezet worden. Dit werd aanzien als chantage en de bevolking reageerde navenant.
“Griekenland heeft zo pas zijn eigen zelfmoordbrief ondertekend,” voorspelde Mujtaba Rahman, hoofd van een Euro-Aziatische beleggersbank. “Enkel Frankrijk zal nog in zekere mate ter hulp willen snellen, maar ze zullen het debat hierover in de Eurogroep niet winnen.”
Tsipras zegde zondagavond in een televisietoespraak dat de Grieken gekozen hadden voor “een Europa van solidariteit en democratie…. En wat morgen betreft, Griekenland wil terug naar de onderhandelingstafel en onze eerste prioriteit is de financiële stabiliteit van ons land te garanderen. Dit keer zal de schuld op de onderhandelingstafel liggen. Een recente studie van het IMF ondersteunde immers het Griekse standpunt dat de herschikking van de schuld nodig is.”
Deze uitspraken zijn echter al té optimistisch. De uitslag van het referendum heeft de alarmbellen van elke regering in Europa doen rinkelen. Op 7 juli is een vergadering van de staatshoofden van de Eurozone gepland en de Europese leiders hebben al gezegd dat een “nee” overwinning zou gezien worden als een verwerping van de doorzetting van de gesprekken met de kredietverstrekkers.
Van in het begin heeft Tsipras gesteld dat dit een mandaat voor onderhandeling inhield. Maar de Duitse vicepremier Sigmar Gabriel – een sociaaldemocraat dan nog – heeft gezegd: “Tsipras heeft zijn laatste bruggen verbrand!”. Dit lijkt helemaal niet op een taal die gebruikt wordt bij onderhandelingen. Gabriel vervolgde “onderhandelingen met Griekenland zijn nog moeilijk voor te stellen”.
Hij is niet de enige. Jeroen Dijsselbloem, het hoofd van de ministers van financiën van de Eurozone, zei in de krant “Tagesspiegel” dat “het resultaat van het referendum erg spijtig was voor de toekomst van Griekenland, dat Tsipras en zijn regering hun land leiden naar een donker pad van hopeloosheid en verwaarlozing.”
De Griekse banken geraken door hun geldreserve en zullen nieuwe hulpfondsen nodig hebben van de Europese Centrale Bank. Om een totale ineenstorting van de Griekse banken te voorkomen zal er snel een overeenkomst met de Eurozone moeten gesloten worden. Maar de bazen van de Eurozone zullen in ruil daarvoor een batterij van bezuinigingen willen opdringen, die totaal in tegenspraak zijn met het programma waarmee Tsipras de verkiezingen won in januari.
De twee voorbije weken is de verstandhouding tussen de Atheense regering en de leiders van de Eurozone er helemaal niet op verbeterd. Het zijn de Duitsers die in realiteit zullen beslissen en zij houden de vinger aan de knip.
Het onverwachte ontslag van Yanis Varoufakis, de Griekse minister van financiën, is waarschijnlijk gedicteerd vanuit Berlijn en Brussel en opgelegd als voorwaarde voor verdere onderhandelingen. Ze hebben hem niet vergeven dat hij de tactieken van de Eurozone bij hun juiste naam noemde: “terrorisme”. Ze hebben beslist om hem te weren van de onderhandelingstafel. Tsipras denkt dat dit een overkomst zal vergemakkelijken. Dat is niet het geval. Alle ervaringen van de laatste vijf maanden tonen aan dat elke toegeving de andere kant slechts meer vastberaden maakt.
Ondertussen slinkt het geld in de banken, stagneren de inkomsten uit belastingen en is de Griekse economie terug in een dal geraakt, wat het sluiten van een overeenkomst nog moeilijker maakt. Op zondagavond, toen de Grieken hun overwinning aan het vieren waren, klonken al stemmen op in Duitse bankmilieus dat de grote overwinning van het nee-kamp een exit van Griekenland uit de Eurozone onvermijdelijk maakte.
Angela Merkel, Duitse eerste minister, was in een gesprek met François Hollande, president van Frankrijk, akkoord om een Eurotop samen te roepen op 7 juli. Het Franse Elysée bevestigde dat Merkel naar Parijs zou komen de dag ervoor.
Verschillen in Europa
De Europese burgerij is verdeeld tussen een harde fractie – aangevoerd door Duitsland – die Syriza willen vernederen en op de knieën dwingen, en zij die de gevaarlijke consequenties van een harde houding inzien. Dit zou een revolutionaire opstand kunnen provoceren bij de Griekse massa’s. Het referendum was hier reeds een voorbode van. De zachtere fractie zal waarschijnlijk proberen de “gematigde vleugel” van Syriza te bespelen om tot een zeker akkoord te komen. Maar dat zou voor de massa’s niets fundamenteel veranderen. Het compromis dat Tsipras vorige week voorstelde was in feite al een enorme stap achteruit.
Er zijn tekenen van onenigheid in de Eurozone. Hollande is geneigd om toegevingen te doen tegenover de Grieken zoals ook de Italianen. Paolo Gentiloni, Italiaans minister van buitenlandse zaken tweette: “Nu is de tijd rijp om een nieuwe overeenkomst te sluiten. Maar er is geen uitweg voor het Griekse labyrint wanneer Europa zwak is en niet groeit.” De Belgische minister van financiën zei: “de deur voor onderhandelingen blijft open, letterlijk, binnen enkele uren”.
Benoit Coeuré, een bestuurslid van ECB, hengelde naar steun voor Griekenland. Op zondag zei hij: “In de huidige omstandigheden van grote onduidelijkheid in Europa en in de wereld moet er niemand twijfelen aan onze wil om te reageren”. Maar deze commentaar was waarschijnlijk ingebed in de campagne voor de ja-stemmers. We kunnen het niet serieus nemen.
In ieder geval zijn het de Duitsers die bepalen wat de ECB zal doen en niet de Fransen en tot nader order blijven ze onverzettelijk. Volgens “Der Spiegel” is Merkel er tijdens de weken van onderhandelingen van overtuigd geraakt dat Tsipras een “harde en ideologische speler is”. Hij “bracht zijn land tot aan de afgrond en speelde roulette met zijn samenleving”. Dit verklaarde ze op een bijeenkomst van haar partij vorige week, citeerde het nieuwsmagazine.
Gebeurtenissen in de economie veranderen vlugger dan op het politieke en legale vlak, en dat zal bepalen wat er uiteindelijk zal gebeuren. Het is niet erg waarschijnlijk dat de Griekse banken zullen heropenen zonder een nieuwe geldvoorraad. Maar dat kan enkel komen van de ECB, het orgaan dat vandaag over de kwestie zal moeten beslissen.
Griekenland kon zijn laatste afbetaling van 1,6 miljard aan het IMF niet voldoen en staat aan de rand van het faillissement. De Griekse banken zijn wanhopig op zoek naar geld om zichzelf en de Griekse economie te redden, maar de ECB is niet bereid om over de brug te komen. De bankiers – in dit geval de Duitsers – vrezen dat nog meer geld in Griekenland pompen niets zal uithalen, ze willen geen goed geld weggooien in de hoop het slechte geld alsnog te redden. Wanneer de Griekse banken in gebreke blijven, wat waarschijnlijk zal gebeuren, dan zullen ze niet lang het hoofd boven water kunnen houden.
Het bestuur van de ECB kwam deze namiddag samen in Frankfurt. Daar zullen de hardliners, vooral Jens Weidmann, de president van de Bundesbank argumenteren dat Griekenland op weg is naar het faillissement. Op 20 juli zou Griekenland een afbetaling van 3,5 miljard moeten doen aan de ECB. Wanneer, zoals te verwachten is, Athene dit niet kan opbrengen dan zou de ECB kunnen beslissen om alle hulp stop te zetten.
Wat zal er dan gebeuren? De Griekse Nationale Bank zou dan leningen kunnen verstrekken aan de Griekse banken zonder de toestemming van de ECB. Dat zou er op neerkomen dat ze de euro verlaten. Of ze zouden hun eigen munt kunnen maken, en ze al dan niet “drachma” noemen. Dit kan dan gebruikt worden om de Griekse banken en de Griekse economie te financieren, maar het zou wel betekenen dat Griekenland uit de Eurozone stapt.
De reden voor de onverzettelijke vijandigheid van Merkel en Co. tegenover de Grieken is alles wel beschouwd niet van economische aard. Het lijdt geen twijfel dat, mocht er in plaats van Syriza een rechts kabinet aan de macht gekomen zijn in Griekenland, de Duitsers wel een weg gevonden hadden om de Griekse banken van fondsen te voorzien.
Zij kunnen Syriza en hun anti-bezuinigingsprogramma eenvoudig weg niet tolereren. Ze willen een voorbeeld stellen ter afschrikking van andere linkse partijen en bewegingen tegen bezuinigingen in andere delen van Europa. Een tijdje geleden waarschuwde “The Economist” voor het gevaar van ”bezuinigingsmoeheid” van de kant van de bevolking. Er staat een stop op wat mensen kunnen verdragen vooraleer ze de weg opgaan van de revolte. Griekenland is al voorbij dat kritieke punt gekomen. Maar ook andere landen zoals Spanje, Italië, Portugal en zelfs Frankrijk zijn in dezelfde richting aan het bewegen.
De aanloop naar de Griekse revolutie
Syriza is vandaag erg populair. Wanneer er nu verkiezingen waren dan zou hun stemmenaantal de hoogte in gaan en zouden ze in staat zijn te regeren zonder de steun van de parlementariërs van de Onafhankelijke Grieken. Sommigen van deze partij vervoegden het Ja-kamp vlak voor het referendum! Dit toont nogmaals aan dat de enige weg voorwaarts via de steun van de massa’s verloopt en dat je je toevlucht niet moet nemen tot manoeuvres en topdiplomatie. Mocht Tsipras dit toch proberen, dan zal hij gevangen zitten zoals een vlieg in een spinnenweb. De populariteit van Syriza zal vervliegen en de grote teleurstelling van de massa’s zou een terugkeer van rechts voorbereiden.
De leiders van Syriza zitten geklemd tussen hamer en aambeeld. Aan de ene kant zijn er de Europese bankiers en kapitalisten die nog meer bezuinigingen zullen eisen als voorwaarde voor het verstrekken van fondsen aan de Griekse banken. Aan de andere kant is er het Griekse volk dat opgestaan is en vastbesloten is om alle pogingen om hen te doen betalen voor de crisis te weerstaan.
Regeringsmedewerkers blijven beweren dat afbetalingsvoorwaarden weigeren hun positie zou versterken en dat zij in nieuwe onderhandelingen vlug een overeenkomst voor vers geld zouden bekomen. Maar deze onderhandelingen kunnen er enkel komen wanneer de Griekse kant akkoord is met verdere besparingen. Tsipras heeft gezegd: “Ik begrijp dat de kiezers mij geen mandaat gegeven hebben tegen Europa, maar voor een leefbare toekomst” Hij waarschuwde dat er “geen gemakkelijke oplossingen bestaan”. Maar wat betekenen deze woorden? De tijd zal het leren…
Wanneer Tsipras toegevingen doet tegenover de trojka zal hij in conflict komen met de werkende klasse en met de basis van Syriza. De Griekse burgerij is zo zwak dat ze zelfs geen eigen politieke partij hebben waar ze op kunnen leunen. De enige hoop voor hen is dan ook een splitsing forceren tussen de rechter- en de linkervleugel van Syriza. Tussen zij die wel genegen zijn om verdere besparingen te steunen en zij die zich uit alle macht hiertegen verzetten. De trojka zal waarschijnlijk proberen om Syriza te splitsen, de regering ten val te brengen en een kabinet van gehoorzame technocraten te installeren. Daartegen moeten de Griekse arbeiders en jongeren met al hun kracht vechten.
In de Bijbel staat: “Je kunt geen twee meesters dienen: en God en de afgod van het geld”. Wij zeggen tegen Tsipras: “Je kunt geen twee meesters dienen: de trojka en het Griekse volk”. Er moet vroeg of laat een breuk komen. Wanneer Tsipras en de leiders van Syriza dit willen dan kunnen zij een beweging starten die leidt tot de onteigening van de banken en de oligarchen. Zij zouden hiervoor de steun krijgen van de Europese arbeiders, die met heel hun hart sympathiseren met het Griekse volk.
Het is interessant om te zien hoe het referendum een mobiliserend effect had en een golf van solidariteit te weeg bracht in Europa en daarbuiten. Duizenden betoogden in verschillende demonstraties in Barcelona, Lissabon, Dublin, Parijs en Brussel waar het referendum terecht werd gezien als een stem over bezuinigingen in Europa. Duizenden waren aanwezig tijdens een betoging in Dublin in solidariteit met de Griekse oproep voor een nee-stem in het referendum. Ze marcheerden van de centrale bank tot aan het parlement “in een gemeenschappelijk gevecht tegen bezuinigingen in Ierland en Griekenland.” De betogers zeiden: “Wanneer de Syriza-regering er in slaagt om een schuldherschikking te krijgen, dan zal dat een veroordeling zijn van de heersers van Europa. Zij willen Syriza wurgen en hen vervangen door technocraten – dezelfde mensen die Griekenland op zijn knieën dwongen. Wij hopen dat het Griekse volk een duidelijke boodschap geeft zondag”.
Dit is internationalisme in actie! De arbeiders en de jongeren van Europa staan aan de kant van de Grieken! Ze zouden nog enthousiaster zijn mocht Syriza in actie komen en een einde maken aan de dictatuur van de banken en de kapitalisten!
De media buiten Griekenland waren al even slecht als die van Griekenland zelf. De zogenaamde progressieve “Guardian” schreef: “De nee-stemmers werden gesteund door uiterst links en de neofascisten in Griekenland terwijl centrum-links, centrumrechts en het middenveld voor een ja-stem campagne voerden.” Het feit dat De Gouden Dageraad voor een nee-stem is, is anekdotisch te noemen: zij hadden geen alternatief, ze hebben in de afgelopen periode veel steun verloren en oproepen voor het ja-kamp had hen ongetwijfeld de das omgedaan.
Het is nodig om in herinnering te brengen dat tot op vandaag alle media – ook tot hun grote schande veel linkse groepen het hadden over “het gevaar voor fascisme in Griekenland”, iets wat wij terecht in het belachelijke trokken. Nu zien we de echte situatie, die precies is zoals we voorspelden: de maatschappij in Griekenland gaat naar links, niet naar rechts. Wat er op de agenda staat is niet het fascisme, maar revolutionaire bewegingen.
De klassenverhoudingen zijn in het voordeel van de Griekse arbeiders. Maar er is een vastberaden leiderschap nodig. Medewerkers van de Communistische Tendens in Syriza vertelden ons dat er in de meetings van het nee-kamp een revolutionaire sfeer heerste. Een Britse socialist Kevin Ovenden rapporteerde over de discussies in een ziekenhuis in Athene. “We moeten het stadhuis in Athene omsingelen tot Kaminis ontslag neemt.” Kaminis is de centrum-linkse politicus die hielp met de campagne van het Ja-kamp, hij zou hiervoor gemeentelijke infrastructuur gebruikt hebben. Hij gebruikte zijn macht om te proberen de meeting op het Syntagmaplein te verbieden. De portier van het ziekenhuis vervolgt: “hij is een verrader, een deelnemer aan het complot, wij weten wat er met verraders gebeurt!”. Een arbeider van het ERT – het nationale TV station dat door de vorige regering gesloten werd, maar heropend is door Syriza zegt: “Ik kan bijna niet wachten om morgen aan het werk te gaan. De huidige directeur is nog een aanhanger van Pasok (socialistische partij), hij zal morgen wel zien wie er in feite de baas is!”
Deze stemming duidt er op dat de uitzonderlijke uitslag van het referendum als het startpunt van een Griekse revolutie kan gezien worden, die op haar beurt zal uitmonden in het begin van de Europese revolutie.
