Nederland is een van de rijkste landen ter wereld. Toch leeft er een groeiend aantal Nederlanders onder de armoedegrens, terwijl een kleine groep rijken steeds rijker wordt.
Nederland is een van de rijkste landen ter wereld, met een Bruto Binnenlands Product van meer dan 30.000 euro per hoofd van de bevolking, wat duidt op een zeer hoge productiviteit. Volgens de website Trading Economics wordt er in Nederland momenteel 78% van de productiecapaciteit verbruikt, wat betekent dat er zonder extra investeringen in techniek nog 20% meer waarde in Nederland geproduceerd zou kunnen worden.
Toch is de armoede aan het groeien in het rijke Nederland. Volgens het CBS zag het jaar 2012 de snelste stijging in armoede sinds het begin van de crisis in 2008. Er zijn nu 1,2 miljoen armen in Nederland, wat neerkomt op 7,6% van de bevolking. Het meest schandalige is de groei van het aantal kinderen dat in armoede opgroeit. Dat aantal is nu 384.000, wat neerkomt op 10% van de kinderen. Velen van hen worden opgevoed door alleenstaande bijstandsmoeders.
Enkele jaren terug leek het nog dat de economische crisis weinig effect zou hebben op de werkende bevolking in Nederland. Het leek voornamelijk een crisis in de financiële sector, die na een paar jaar over zou zijn, terwijl toegenomen reguleringen een herhaling onmogelijk zouden maken.
Zoals wij echter al vaker hebben benadrukt, is de crisis die in 2008 begon, een crisis van het kapitalistische systeem als geheel, een crisis van overproductie. Dat wordt nu onderstreept door burgerlijke economen zoals Nobelprijswinnaar Paul Krugman, die decennia van recessies, matige groei en soberheid voorspelt.
De gevolgen van deze crisis zijn bedrijfssluitingen, een toename van de werkloosheid, en voor de Nederlandse staat minder inkomsten en meer uitgaven. De WW-uitkeringen hebben voor enige tijd de consumptie van de Nederlandse burgers redelijk in stand gehouden, maar gezien de hoge werkloosheid was het een kwestie van tijd voordat deze omgezet werden in de veel lagere Bijstandsuitkeringen.
De afgenomen consumptie (tussen 2009 en 2013 is het reële inkomen in Nederland afgenomen met wel 9 procent!), welke het gevolg is van de crisis en de opeenstapeling van miljarden bezuinigingen en lastenverzwaringen van de kabinetten-Rutte, heeft er tevens toe geleid dat veel zzp’ers in de armoede zijn geraakt. Zzp’ers werden de laatste jaren als nationale trots gepresenteerd, als onafhankelijke mensen met een ondernemersgeest, de motor van de Nederlandse economie. Zij werkten harder, klaagden niet over hoger loon, etc. Terwijl ongetwijfeld enkelen van hen het gemaakt hebben, is de Nederlandse versie van de American Dream voor veel zzp’ers nu een nachtmerrie geworden. Een groot deel (165.000 van de 384.000) van de ‘werkende armen’ is zzp’er.
Maar niet iedereen is arm…
De toegenomen armoede is echter niet het hele verhaal. Aan de andere kant van de samenleving ziet men sinds het begin van de crisis een toename van de rijkdom. De meest recente editie van de Quote 500 vermeldde dat het gezamenlijke vermogen van de 500 rijkste Nederlanders met 6,14 procent is gestegen tot 113,1 miljard euro. De rijkste Nederlander, Charlene de Carvalho-Heineken, bezit 7,2 miljard euro. In totaal bevinden er zich 20 miljardairs onder de rijkste Nederlanders.
Als men kijkt naar de 50 rijkste families, dan ziet men een stijging van 44,1 naar 45,2 miljard euro. Meer dan de helft van dit vermogen (23 miljard) is in de handen van de familie Brenninkmeijer, de eigenaren van de winkelketen C&A. Dit zijn werkelijk cijfers van obscene rijkdom.
Wie betaalt de crisis?
De stijgende armoede en rijkdom duiden erop dat de arme mensen voor de crisis betalen. Dit is het gevolg van zowel ‘de markt’ (overproductie die tot bedrijfssluitingen en dus toenemende werkloosheid leidt) als van de vele besparingsmaatregelen van de kabinetten-Balkenende en -Rutte.
Precies op het moment dat een stijgend aantal mensen in de WW en de Bijstand terecht komt, wordt er op deze uitkeringen bezuinigd. De inkorting van de duur van de WW leidt tot een groter aantal mensen dat door het gebrek aan arbeidsplaatsen in de Bijstand terecht komt. De structurele verlagingen van de Bijstandsuitkering zullen tot een verdere stijging van de armoede leiden. De ‘tegenprestaties’ van Bijstandsontvangers, waar door sommige gemeentes al gebruik van wordt gemaakt, zijn niets meer dan werk onder het minimumloon dat voorheen door werknemers in loondienst gedaan werd.
Voeg hieraan toe alle andere bezuinigingen en lastenverzwaringen van de afgelopen jaren (en die van de aankomende jaren), en het wordt duidelijk dat het vooral de ‘gewone mensen’ zijn die de rekening van de crisis voor hun kiezen hebben gekregen. Stijgingen van indirecte belastingen, zoals btw, treffen de mensen met de minste inkomsten het hardst. Hetzelfde is het geval bij de bezuinigingen in de zorg.
De oplossing
Wat is de oplossing voor dit alles? Zoals in het begin van dit artikel gesteld werd, is Nederland absoluut geen arm land. Het probleem zit hem in de verdeling van deze rijkdom. Om de armoede te beëindigen is het dan ook nodig dat de inkomsten van deze arme groep mensen omhoog gaan.
Een belangrijke stap in de juiste richting is het verhogen van de minimumlonen naar 12 euro per uur, met de Bijstand en andere uitkeringen minimaal op 10 euro per uur en gekoppeld aan het minimumloon. Met de stijgende lasten en inflatie van de laatste jaren is het nodig dat er een glijdende loonschaal wordt ingevoerd, met een index die vastgesteld wordt door vakbonden en consumentenorganisaties.
Natuurlijk zullen de kapitalisten en hun vertegenwoordigers moord en brand schreeuwen. Te hoge uitkeringen stimuleren mensen om niet te werken, de hoge minimumlonen bedreigen de concurrentiepositie van Nederland, enzovoort. In feite is het zo dat Nederland een gigantisch overschot op de handelsbalans heeft verkregen als gevolg van het soberheidsbeleid, waarbij de arbeidersklasse de rekening betaalt voor de crisis, terwijl de kapitalistische klasse haar aandeel in de rijkdom heeft zien stijgen. De ING berekende dat dit overschot in 2014 kan oplopen tot wel 11% van het BBP.
Degenen die klagen over dat ‘te hoge’ uitkeringen luiheid stimuleren, hebben het nooit over de werkelijke oorzaak van het probleem: de hoge werkloosheid. De Nederlandse overheid bezuinigt publieke banen weg, terwijl de grote Nederlandse bedrijven hun handelsoverschot en flinke winsten niet of nauwelijks omzetten in investeringen en het creëren van echte banen. In plaats daarvan ziet men enkel flexbanen en stageplekken ontstaan, waarbij stagiairs na een jaar mogen vertrekken om plaats te maken voor een nieuwe stagiair.
Met het falen van de private sector is het dus duidelijk dat men niet op de kapitalisten kan rekenen voor het creëren van echte banen. Om echte banen te creëren voor iedereen die fysiek in staat is te werken, zal het nodig zijn om de sleutelsectoren van de economie te nationaliseren onder arbeiderscontrole en –zelfbestuur. In plaats van dat er recordwinsten weggesluisd worden naar private rekeningen, zal de meerwaarde gebruikt worden om nieuwe banen te scheppen en de lonen te verhogen. Met het invoeren van de 32-urige werkweek, met behoud van loon, zullen er tevens extra banen gecreëerd worden. Veel zzp’ers zullen, als zij willen, geïntegreerd worden in de genationaliseerde sector. Als zij liever zelfstandigen zijn, zal men hen financiële compensatie moeten geven bij een dreigende armoedeval.
Terwijl er gestreden moet worden voor iedere verhoging van lonen en uitkeringen, en tegen iedere bezuiniging en lastenverzwaring voor de gewone man en vrouw, is de enige waarborg voor het blijvend beëindigen van de armoede een socialistisch Nederland.
