De sluiting van aluminiumsmelterij Aldel in Delfzijl en de toegenomen kans op aardbevingen als gevolg van aanhoudende gaswinning, hebben tot een kleine opstand geleid in de provincie Groningen.
Groningen kampt met vele problemen. Door de teloorgang van arbeidsplaatsen in de industrie en landbouw, is de werkloosheid in Groningen hoger dan het Nederlandse gemiddelde. In 2013 is de werkloosheid in de provincie Groningen het hardst gestegen, met 24 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Er zijn veel krimpregio’s, van waaruit jonge mensen naar de Randstad en andere gebieden trekken om werk te vinden.
Nu dreigt aluminiumsmelterij Aldel in Delfzijl ook nog gesloten te worden als gevolg van faillissement, wat tot het directe verlies van 600 banen leidt. De FNV schat in dat er daarnaast nog eens 200 extra banen verloren gaan bij andere bedrijven die afhankelijk zijn van Aldel. Een reddingsplan van ondernemers en belangengroepen, waarbij de Nederlandse staat met subsidies de warmtekrachtcentrale Delesto in Delfzijl opnieuw opstart, zodat Aldel met lagere stroomkosten gered kan worden, werd door minister Kamp afgewezen. De reden hiervoor was dat er sprake is van staatssteun, wat door de Europese Unie verboden is. Hier zien we hoe gemakkelijk er weer eens 800 banen op het altaar van de vrije markt geofferd worden, terwijl er eerder wel overheidssteun voor Aldel beschikbaar was.
Het andere grote probleem in de provincie Groningen is de toenemende kans op aardbevingen als gevolg van de gaswinning. Zelfs als de gasboringen direct geheel gestopt zouden worden, zouden er veel risicogebieden blijven. Naast dat het tot instortingen en gevaar voor de inwoners kan leiden, heeft het ervoor gezorgd dat de huizenprijzen in de regio nog meer gedaald zijn dan in de rest van Nederlanders. Huizenbezitters die omwille van de veiligheid of hoge werkloosheid willen verhuizen, kunnen moeilijk van hun huis afkomen, of blijven met hoge restschulden over.
De combinatie van al deze factoren heeft ertoe geleid dat de Groningers in opstand zijn gekomen. Een serie grotere en kleinere acties tegen nieuwe gasboringen, tegen de sluiting van Aldel en het beleid van het kabinet-Rutte II m.b.t. Groningen, heeft ervoor gezorgd dat de problemen van Groningen veel aandacht hebben gekregen.
Uit angst voor verdere onrust en steun te verliezen bij de aankomende gemeenteraadsverkiezingen (dit geldt vooral voor de PvdA, die traditioneel heel groot is in Groningen), heeft het kabinet besloten toezeggingen te doen op het gebied van compensatie, terwijl de gasboringen gewoon door zullen gaan. Er wordt 1,2 miljard euro beschikbaar gesteld aan de provincie Groningen om schade aan gebouwen te herstellen en banen te scheppen. De banen zullen voornamelijk in de reparatie zijn, oftewel, terwijl de gaswinning doorgaat en voor meer schade aan woningen en andere gebouwen zal zorgen, zullen de Groningers ter compensatie betaald worden om deze schade zelf te herstellen.
Een strijd van ons allen
Hoewel de opstand der Groningers een regionaal karakter heeft, is de onderliggende strijd er een die ons allen aangaat. Terwijl regeringsbeleid de problemen in Groningen verergerd heeft, ligt de oorzaak ervan in de crisis van het Nederlandse kapitalisme.
Om concurrerend te blijven op de wereldmarkt, hebben de Nederlandse werkgevers sinds de jaren ’80 (met steun van de vakbondsbureaucratie) een beleid van bijna permanente loonmatiging gevoerd. Om de consumptie op te drijven en het te laten lijken alsof iedereen erop vooruit ging, werd het huizenbezit gestimuleerd door goedkoop krediet en de hypotheekrenteaftrek. Voor veel mensen leek dit te werken zolang de huizenprijzen bleven stijgen. Nu is deze illusie verdampt. Nederlandse huishoudens hebben nu in totaal meer schulden dan vermogen. In Groningen wordt deze situatie verergerd door de extra daling van de prijzen als gevolg van de kans op aardbevingen.
Een ander belangrijk aspect van het Nederlandse kapitalisme is de afhankelijkheid van de Nederlandse staat van de inkomsten van het aardgas. In tegenstelling tot landen zoals Noorwegen, waar de olie-inkomsten in een ontwikkelingsfonds worden gestoken, wordt het Nederlandse gas gebruikt om de rijksbegroting aan te vullen. De laatste jaren schommelen de opbrengsten tussen de 4 en 9 procent van de rijksinkomsten. Vooral met de huidige crisis wil de heersende klasse deze inkomstenbron niet kwijt. Als er crisis is, zijn er immers minder inkomsten uit belastingen en meer uitgaven aan sociale zekerheid. De politiek van bezuinigingen en lastenverzwaringen van Rutte’s kabinetten heeft zo zwaar op de consumptie ingehakt, dat deze de crisis enkel verergerd heeft. Aangezien het voor de heersende klasse zelf geen optie is dat zij meer gaan betalen (bijv. in de vorm van vennootschap- en vermogensbelasting), zullen zij aan het aardgas willen blijven vasthouden. De winsten gaan voor hen boven een veilige en duurzame leefomgeving.
Daarnaast is werkloosheid een probleem van de gehele Nederlandse arbeidersklasse en vooral de jongeren. Ondanks alle mooie verhalen over een herstel in 2014, zijn er in absolute termen nog nooit zoveel werklozen geweest. De crisis leidt tot vele bedrijfssluitingen en overheidsbezuinigingen (bijvoorbeeld in de thuiszorg) leiden tot vele extra ontslagen.
We hebben hier dus te maken met landelijke problematiek. Dat is de reden dat de strijd van de Groningers, de strijd van ons allen is! Enkel een gezamenlijke strijd voor een democratisch geplande economie, in het belang van de noden van de bevolking, kan een einde maken aan de ellende die de inwoners van Groningen over zich heen krijgen. De eerste eisen zouden moeten zijn:
- Inzage door de vakbonden in de boekhouding van Aldel, om na te gaan waar alle eerdere kredieten en overheidssteun naartoe is gegaan. Teruggave door de aandeelhouders van het overheidsgeld.
- Geen sluiting Aldel. Voor het behoud van alle banen!
- Indien de private sector Aldel niet open kan houden: nationalisering van Aldel onder democratische arbeiderscontrole en -zelfbestuur.
- Een onmiddellijk einde aan de gasboringen. Voor het opstellen van een plan voor herstel en compensatie van Groningen, door een commissie bestaande uit vakbonden, bewonersorganisaties, milieuorganisaties en onafhankelijke bodemexperts.
- Renationalisering van de energiesector: zo kan er een nationaal energieplan opgesteld worden om van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen af te raken en de overgang te maken naar een duurzaam alternatief.
