Terwijl half Nederland zich druk maakt over de toevoeging van blauwe vinkjes aan WhatsApp, heeft zich op de achtergrond een veel grotere inbreuk op onze privacy plaatsgevonden. Dankzij de nieuwe Systeem Risico Indicatie (SyRI) is het voor de overheid mogelijk om grote gegevens aan elkaar te koppelen bij het opsporen van fraudeurs. Daarbij wordt er niet alleen gelet op mensen die al fraude hebben gepleegd, maar ook op mensen die mogelijk fraude gaan plegen. De film Minority Report speelt zich af in 2054, maar Nederland loopt veertig jaar voor op deze toekomstvisie.
Friedrich Engels omschreef de staat als een ‘verzameling groepen gewapende mannen’. Deze definitie kan echter wel een uitbreiding gebruiken: de staat is een ‘verzameling groepen gewapende mannen en een enorme hoeveelheid gegevens.’ Het gaat dan om arbeidsgegevens, boetes en sancties, fiscale gegevens, gegevens roerende en onroerende goederen, handelsgegevens, huisvestingsgegevens, identificerende gegevens, inburgeringsgegevens, nalevingsgegevens, onderwijsgegevens, pensioengegevens, reïntegratiegegevens, schuldenlastgegevens, uitkerings-, toeslagen- en subsidiegegevens, vergunningen en ontheffingen, en zorgverzekeringsgegevens. En SyRI vormt een middel om alle gegevens te combineren tot een profiel op basis waarvan de staat iedere burger in de gaten kan houden, ook de burgers die niets misdaan hebben, maar op basis van een anoniem algoritme als doelwit wordt gezien.
Deze onthutsende inbreuk op onze privacy is vrijwel stilzwijgend aangenomen door de Tweede Kamer, ondanks negatieve adviezen van zowel het College Bescherming Persoonsgegevens als de Raad van State. De RvS stelt terecht vast dat de filtercriteria vrijelijk kunnen worden aangepast en dat het profileren zou kunnen uitmonden in een 'fishing expedition': het hengelen naar specifieke prooien.
Het is echter niet genoeg om onze afschuw te uiten over deze wet die zonder enige vorm van protest is aangenomen. Belangrijk is te weten waarom SyRI in werking wordt gesteld.
We leven inmiddels in november 2014. De economische crisis is zo’n zes jaar aan de gang en er is nog geen einde in zicht. Alle nieuwsberichten over een economisch herstel zijn voorbarig. Het miezerige beetje groei dat plaatsvindt komt door een groeiende export, een uiterst instabiele vorm van herstel. De onvrede onder de bevolking groeit nu de bezuinigen (ook wel bekend als ‘hervormingen’) geen positief effect hebben. De bevolking wordt telkens gevraagd in te leveren zonder dat daar iets tegenover staat. Het geloof in het kapitalisme als systeem begint wereldwijd af te nemen. Uit een wereldwijde peiling van onderzoeksbureau Pew blijkt dat 40% van de mensen tegen een vrije markteconomie zijn. Het groeiende verzet uit zich onder meer in de zoektocht naar alternatieven voor het huidige sociaaleconomische systeem. Deze zoektocht vormt een grote bedreiging voor de heersende klasse, waartoe het kabinet ook behoort.
SyRI moet niet anders begrepen worden dan als een poging om meer grip te krijgen op deze groeiende onvrede. De ontzettend grote hoeveelheid gegevens kan, zoals de Raad van State al heeft vastgesteld, niet alleen gebruikt worden om fraudeurs in de kraag te grijpen, maar ook om dissidente geluiden in de gaten te houden. Het kabinet is zich er terdege van bewust dat het uitzichtloze bezuinigingsbeleid tot veel verzet leidt en dat het een kwestie van tijd is voordat dit verzet uitgroeit tot een bedreiging voor de macht. Talloze gegevens combineren om het verzet en de onvrede beter in de gaten te houden is een eerste stap van de heersende klasse om vast te houden aan de macht.
Deze wetgeving vormt een nieuw onderdeel in de heersende klassenstrijd in Nederland. Met één hand versoepelt het kabinet het ontslagrecht en verkort het de WW, en met de andere hand houdt men de hieruit voortvloeiende onvrede beter in de gaten door verregaande privacyschendende wetgeving.
Deze maatregelen zijn echter een teken van zwakte, aangezien de heersende klasse niet meer kan heersen op basis van beloften van toegenomen welvaart voor iedereen. Daarnaast zullen ze toekomstige mobilisaties van de arbeidersbeweging niet tegenhouden. Zelfs de sterkste dictaturen die steunen op de geheime politie, kunnen de massa niet onder controle houden wanneer de maat vol is. Dat zagen we in Tunesië en Egypte in 2011.
Zolang we vast blijven houden aan het kapitalisme en de bourgeoisie in het zadel houden kunnen in de toekomst soortgelijke wetgeving als hierboven beschreven verwachten. Alleen het omverwerpen van de macht van de bourgeoisie kan de arbeidersklasse bevrijden van deze repressieve maatregelen.
