Deze demonstratie was ongetwijfeld indrukwekkend. Eén dag van tevoren georganiseerd, leidde deze tot verwachtingen van enkele honderden deelnemers bij de organisatoren. Om aan de veiligheidsvoorschriften te voldoen, werden er kruisen getekend waar demonstranten moesten gaan staan. Er liepen stewards rond die de anderhalve meter probeerden te handhaven. Demonstranten werd van tevoren opgeroepen om met mondmaskers naar de demo te komen en niet van buiten Amsterdam te komen. Het kan niet ontkend worden dat zij serieuze maatregelen hadden getroffen.
Echter, het succes werd ook een probleem. Op indrukwekkende wijze kwamen er steeds meer mensen naar de Dam, om zich te laten horen tegen racisme en politiegeweld, in de VS en in Nederland. De 'gebruikelijke activisten' waren slechts een minderheid. Jongeren van allerlei huidskleuren, maar vooral veel zwarte jongeren waren in groten getale aanwezig. Velen van hen afkomstig uit de armere wijken van Amsterdam.
Laten we duidelijk zijn. Dit protest liet zien wat er leeft. Het toonde de toekomst van de Nederlandse situatie, met vele nieuwe lagen die voor het eerst in de strijd voor een betere wereld betrokken werden. We hebben alle reden om optimistisch te zijn.
Echter, de demonstratie heeft de grootste nieuwszenders deels op een negatieve manier gehaald. Omdat het zo druk was op demo, kon social distancing niet in stand gehouden worden. Aldus werd de Dam te vol en was het een mogelijke besmettingshaard. Dit leidde tot zorgen.
We moeten wel onderscheid maken tussen twee soorten zorgen:
- Terechte zorgen van gewone mensen die bezorgd zijn over een tweede besmettingsgolf. Mensen willen immers hun ouders weer normaal kunnen zien, willen een einde aan de overbelaste zorg en willen niet 'terug naar af'. De coronalockdown is een moeilijke situatie voor de meeste mensen, die de normale menselijke verhoudingen verstoort. Deze zorgen delen wij geheel en we pleiten voor maatregelen om demonstraties 'corona-proof' te maken en daarnaast ook voor serieuze maatregelen die volksgezondheid boven de winst plaatsen.
- Hypocriete 'zorgen' van huichelachtige politici die deze kwestie gebruiken om anti-racistische demonstranten aan te vallen of hun de schuld in de schoenen te schuiven van alles wat mogelijk mis kan gaan. Om vervolgens kleine ondernemers met financiële onzekerheid tegen hen op te stoken. Of een variant daarvan, de schuld geven aan Femke Halsema, 'links', de stad Amsterdam, enz., om politieke punten te scoren.
Deze politici behoren naast PVV en FvD onder andere tot VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, oftewel de kabinetspartijen. Ze wilden aanvankelijk geen serieuze maatregelen tegen corona, 'want die pasten niet bij de Nederlandse volksaard,' deden niets tegen het vieren van carnaval toen er een besmettingsdreiging was, wilden de scholen en kinderdagverblijven openlaten, waren schuldig aan het tekort van medische mondmaskers, hebben zich vanaf het begin af aan verzet tegen massaal testen en tegen het dragen van mondkapjes in de publieke ruimte.
Deze partijen plaatsen winst boven mensen. In plaats van een lockdown af te kondigen, kwamen ze eerst met een wet om het grote bedrijfsleven te redden. Lange tijd hebben ze niets gedaan om de onveilige situatie met Oost-Europese arbeidsmigranten aan te pakken, die op elkaar gepakt zaten in busjes en kleine slaapruimtes, om te werken in slachthuizen en andere besmettingshaarden. Een bail-out van Booking.com en een redding van KLM waren voor hen een stuk gemakkelijker om door te voeren.
De laatste weken pleitten zij consistent voor het heropenen van de economie. Ze spelen enerzijds in op de gevoelens van mensen die de lockdown zat zijn en hun vrienden en familie weer willen zien, anderzijds op de kleine bedrijfseigenaren die dreigen failliet te gaan (omdat de huurbetalingen doorgaan terwijl er geen inkomsten zijn). Dit heeft er al toe geleid dat er veel gevallen zijn geweest van te drukke parken, stranden, etc., omdat er constant wordt gedaan alsof alles al voorbij is en het hoog tijd is om alles te heropenen.
1 juni, de dag van de demo, was ook de dag van het heropenen van de horeca. In Amsterdam waren er straten (Damrak, Nieuwendijk, Kalverstraat) die bijna net zo druk waren als de Dam, maar waar veel minder mondkapjes gedragen werden. Er zijn genoeg gevallen van terrassen waar de veiligheidsregels niet gerespecteerd worden. Deze politici willen nu preventief enkel de anti-racismedemonstranten de schuld geven voor het geval als midden juni de besmettingsgraad blijkt te zijn opgelopen.
Wat gebeurde er precies? Enkele van onze kameraden waren aanwezig. Zij verklaarden dat praktisch alle demonstranten een mondkapje op hadden en probeerden op de kruisen te staan. In het gebied waar er geen kruisen waren, probeerde men voldoende afstand te houden. Toen het drukker werd ging men zich meer verspreiden naar andere delen van het plein. Het duurde een half uur tot drie kwartier tot het echt druk werd (waar zij stonden). Dit was geen ideale situatie natuurlijk. Alsnog merkten onze kameraden dat iedereen contact met vreemden probeerde te vermijden. Onze eigen kameraden probeerden zoveel mogelijk afstand te houden. Sommige deelnemers gingen weg toen het te druk werd. Echter, weggaan zelf betekent ook dat men met veel andere mensen in contact kon komen. Dat de winkels open waren en er veel 'toeschouwers' uit de winkelstraten kwamen kijken hielp ook niet mee.
Wat had er gedaan kunnen worden? De politie, onder leiding van burgemeester Halsema, deed praktisch niets en liet het plein volstromen. Zij hadden ook niet verwacht dat het zo groot zou worden. Op een gegeven moment was het groter dan organisatoren en de politie verwachtten.
Het beste scenario in dat geval zou zijn geweest om de demonstratie te laten bewegen, in de vorm van een mars, van de Dam naar het Museumplein. Door de demonstratie rij per rij te laten lopen, met 2 meter ertussen, had men de afstand kunnen behouden en de Dam kunnen ontlasten. Mensen die eventueel niet mee wilden of konden lopen, hadden dan op een verantwoorde wijze weg kunnen gaan.
Oproepen tot hard politieoptreden zijn simpelweg demagogische grootspraak van de 'law and order' politici om de 'linkse' Halsema te bekritiseren als een 'softe' burgemeester. Halsema heeft geen problemen met de inzet van de politie tegen activisten, zoals ze in 2018 heeft laten zien met de ontruiming van het door studenten bezette P.C. Hoofthuis van de Universiteit van Amsterdam. In feite is ze op vele vlakken 'harder' dan haar voorganger Van der Laan.
Dat dit nu niet het geval was, heeft ermee te maken dat de Dam vol stond met duizenden jongeren die aan het demonstreren waren tegen politiegeweld. Een politieoptreden hier zou de situatie ontvlamd hebben en tot opstootjes en mogelijk rellen geleid kunnen hebben. Overigens zou dit tot veel fysiek contact geleid hebben. Er zou dan waarschijnlijk traangas ingezet moeten worden, iets wat naast de sociale effecten ook zou leiden tot veel traanvocht, met onvoorspelbare effecten voor de verspreiding van het coronavirus.
Femke Halsema is echter geenszins een 'bondgenoot' van de demonstranten, hoe ze zich ook presenteert. Ze geeft enkel een 'progressief', 'links' lakje aan het lokale staatsapparaat van Amsterdam. Anti-racistische activisten moeten uitkijken om zich niet door haar te laten misleiden. Ze kwam naar de demo zonder mondmasker (als een van de weinigen...) en deed niets om samen met de organisatoren de demo in goede banen te leiden, bijvoorbeeld door een mars naar het Museumplein te faciliteren. In plaats daarvan gaf ze met haar media-uitspraken allerlei munitie aan haar reactionaire tegenstanders om op haar en de demonstranten af te vuren.
Wat nu?
We weten nog niet wat de directe medische gevolgen zijn. Omdat de demo gelijktijdig plaatsvond met de heropening van horeca en middelbare scholen, is het moeilijker om directe verbanden aan te tonen met besmettingen. Ondanks de lastige situatie, waren de demonstranten voorzien van mondmaskers en probeerden zij contact te vermijden. Viroloog Mariet Feltkamp bij het LUMC in Leiden zei tegen het NOS Radio 1 Journaal dat er veel zon en wind was en bijna iedereen een mondkapje had, wat de kans op verspreiding verminderd heeft. Laten we het hopen. Dit is natuurlijk geen goedpraterij, maar zet het wel in perspectief, terwijl we er intussen alles aan moeten doen om een herhaling te voorkomen, in het belang van de beweging en natuurlijk van de volksgezondheid.
Belangrijk is dat het coronavirus nu niet gebruikt wordt om demonstratierechten te beperken. Burgemeester Aboutaleb van Rotterdam zag de kans schoon om een absoluut maximum aantal demonstranten toe te laten bij de solidariteitsdemo op 3 juni. In plaats daarvan moeten we pleiten voor ruimere omgevingen om te demonstreren (Museumplein Amsterdam, Malieveld Den Haag). En als het te druk wordt zoals in Amsterdam, dan moeten de organisatoren en de burgemeester zorgen voor een mars naar een grotere open ruimte. We moeten blijven pleiten voor mondkapjes en het handhaven van social distancing door de demonstranten zelf.
Dit is hoe de demonstraties in de strijd tegen racisme en politiegeweld, en andere demonstraties, voortgezet kunnen worden in coronatijd, met het oog op de gezondheid van iedereen. Echter, terwijl we voor de juiste veiligheidsmaatregelen zorgen, moeten we als arbeidersbeweging geenszins de strijd op andere gebieden staken.
Er is namelijk nog steeds nood aan:
- voldoende beschermende middelen in verpleeghuizen en de zorg in het algemeen.
- geen heropening van werkplekken tot de veiligheid van het personeel (en eventueel de klant) gegarandeerd is. Het beste laten we deze realiseren door veiligheidscomités van vakbondsafgevaardigden en onafhankelijke experts.
- Testen, testen, testen, om besmette gevallen in te kunnen dammen.
- Een moratorium op schuld- en huurbetaling voor alle kleine bedrijfjes die geen inkomsten hebben, die alleen open kunnen wanneer veiligheidscomités besluiten dat het veilig is en er voldoende beschermende middelen zijn.
Laten we de schijnheilige politici van het kapitaal ontmaskeren en zelf zorgen voor veilige demonstraties, in de strijd tegen discriminatie en politiegeweld, voor een wereld waar menselijke behoeften boven de winst staan.
