Er werken bij Tata Steel in IJmuiden zo’n 9.000 mensen. Het aangekondigde verlies van 1.600 banen (ongeveer een vijfde van het totaal) is een klap voor de werkers en hun families en een klap voor de werkgelegenheid in Noord-Holland. Indirect hebben 40.000 mensen werk via de aanwezigheid van Tata Steel in IJmuiden. Vorig jaar kwam de directie van het staalbedrijf ook met een aangekondigd ontslag voor 800 banen, wat later weer werd ingetrokken. Jaren van rode cijfers zetten de directie ertoe aan om het bedrijf ‘gezond’ te maken ten koste van de werknemers.
Het is duidelijk dat dit niet los gezien kan worden van de internationale situatie waarin we ons bevinden. De Amerikaanse regering van Donald Trump voerde recentelijk een importheffing in van 25% op Europees staal. Daarnaast is er een wereldwijde overproductie van goedkoop Chinees staal.
Het Indiase bedrijf Tata heeft vorig jaar al zijn hoogovens in Port Talbot in Zuid-Wales gesloten. Hierbij verloren ongeveer 2.000 arbeiders hun baan. Tegelijk worden er door Tata wel nieuwe hoogovens in India gebouwd, om met lagere lonen en minder milieu- en gezondheidsregels met de Chinezen te kunnen concurreren. Dit alles toont de irrationaliteit van de kapitalistische markteconomie, waar er geen overkoepelend plan is en de winsten boven mens en milieu gaan.
Sluiten of nationaliseren?
De staalfabriek van Tata in IJmuiden is de laatste jaren veel in het nieuws geweest. Het is de grootste CO²- en stikstofuitstoter van Nederland en een grootverbruiker van drinkwater. Daarnaast stoot het bedrijf ziekmakende stoffen uit zoals PAK’s en zware metalen, die in de bodem terechtkomen. In nabijgelegen gemeenten als Beverwijk is het aantal inwoners met longkanker significant hoger (51%) dan het landelijk gemiddelde.
Voor velen wordt het bedrijf daarom gezien als een boosdoener, die moet verdwijnen, in het belang van de volksgezondheid en de leefomgeving. Sommige bewonersgroepen hebben deze mening, evenals bepaalde klimaatactivisten.
Dat er iets moet veranderen in de productie is overduidelijk. De werkers van het bedrijf delen dezelfde mening. Veel van hen wonen in de regio en ondervinden zelf een hoger gezondheidsrisico wegens hun werk bij het bedrijf.
Via hun vakbond FNV zijn de werkers zelf met een “Groen Staal” plan voor verduurzaming gekomen, dat vergroening en verbetering van de leefomgeving combineert met baanbehoud. Terwijl het bedrijf met de Nederlandse overheid in overleg is over subsidies voor dit Groen Staal, kondigt het management aan alsnog 1.600 banen te willen schrappen!
Duidelijk is dus dat om een echte verduurzaming met baanbehoud mogelijk te maken, het nodig is om een management te hebben dat er niet zit voor de winsten van de aandeelhouders. Het is nodig om de hoogovens in publieke handen te krijgen, om Tata Steel te nationaliseren.
Enkel met nationalisatie wordt de staalfabriek van de gemeenschap en kan er werkelijk een verduurzamings- en gezondheidsplan opgesteld worden om Groen Staal te ontwikkelen. Door het management in handen te brengen van vertegenwoordigers van zowel de arbeiders zelf, als de overheid, als ook vertegenwoordigers van de bewoners in de regio, kunnen de belangen van zowel de werknemers als de bredere gemeenschap meegenomen worden.
Indien het nodig is om bepaalde onderdelen toch te sluiten, omdat verduurzaming onmogelijk is, dan kan er gepland worden om medewerkers om te scholen voor andere functies binnen of buiten het bedrijf.
Sluiting van het bedrijf betekent dat de vervuiling stopt, maar ook dat er duizenden banen verloren gaan en dat de nog vuilere productie van andere staalfabrieken in stand blijft en meer marktaandeel krijgt. Met nationalisatie kan men actief de controle nemen over deze productiemiddelen en het productieproces verbeteren in het belang van mens en milieu.
Compensatie voor de aandeelhouders is alleen nodig voor uitzonderlijke gevallen, in het geval van bewezen nood. De Nederlandse staat heeft sinds de oprichting van de Koninklijke Hoogovens in 1918 tot de fusie met British Steel in 1999 als grootaandeelhouder de rol van hoofdfinancier gespeeld. Vorig jaar ging de Tweede Kamer nog akkoord met subsidies ter waarde van €3 miljard voor verduurzaming van het bedrijf. Dat is ongeveer de helft van de in 2020 geschatte waarde van Tata Steel Nederland. In plaats van publiek geld te gebruiken voor subsidies aan een bedrijf dat winsten uitkeert aan aandeelhouders, moet het bedrijf zelf publiek bezit worden.
Om banen te redden, om de productie te verduurzamen: nationaliseer Tata Steel!
