Niek Stam heeft een lange staat van dienst als vakbondsman in de havens en behoort tot de meest strijdbare vakbondsleiders van Nederland. Hij stelde zich als eerste kandidaat voor het voorzitterschap. Hij staat voor een nieuwe strijdbare koers voor de FNV, iets dat broodnodig is in de huidige omstandigheden van economische crisis en het dalende ledental van de vakbonden.
Hij pleit voor zaken als het automatisch mee laten stijgen van de lonen met de prijzen en voor een belasting op robotisering. Verder is hij een tegenstander van het pensioenakkoord van 2019, omdat het niet voldoet aan de eisen waar de FNV voor streed. Het belangrijkst van alles is dat hij pleit voor een strijdbare en democratische vakbond, waarin naar sectoren en leden geluisterd wordt. Hij stelt terecht dat zaken als een einde aan flexcontracten en een hoger minimumloon geen louter politieke lobbycampagnes van de vakbondsbureaucratie moeten zijn, maar gedekt moeten worden door een cao-strijd van onderop om deze punten in de praktijk af te dwingen.
Het is duidelijk dat Stams linkse koers effect had op de andere kandidaten. Kitty Jong, huidig vice-voorzitter, probeert zich als linkser en strijdbaarder dan het huidige bestuur te presenteren door te ageren tegen 'neoliberalisme' en te stellen dat onderhandelen geen doel op zich moet zijn. Tuur Elzinga, eveneens vice-voorzitter, en de architect van het beruchte pensioenakkoord, ageert nu sterk tegen nuluren- en flexcontracten.
De leden kunnen straks echter alleen op Kitty Jong en Tuur Elzinga stemmen, want de vakbondsbureaucratie is erin geslaagd om Niek Stam buitenspel te zetten. Dit heeft zij door middel van de 'toetsingscommissie' kunnen bereiken: een commissie met onder andere GroenLinks-wethouder Groot Wassink en PvdA-wethouder Richard Moti mocht beslissen op welke kandidaten de FNV-leden wel of niet zouden mogen stemmen.
Ze keurden Kitty Jong goed, net als Tuur Elzinga (die zich pas begin december had kandidaat gesteld), maar Niek Stam werd afgewezen op basis van dat hij niet aan de voorwaarden voor het voorzitterschap zou voldoen. Bronnen uit het ledenparlement melden dat hij volgens de commissie te rechtlijnig, te hard, niet diplomatiek en verbindend genoeg zou zijn. Dit wordt gepresenteerd alsof het om persoonlijke eigenschappen zou gaan, maar het is in feite een politiek gemotiveerde afwijzing. Rechtlijnig en hard zijn betekent dat men niet snel tot compromissen overgaat, maar dat men op strijdbare wijze voor de achterban opkomt. Wat betreft verbindend zijn: een voorzitter van de FNV moet zeker goed kunnen verbinden tussen de verschillende sectoren om een vuist tegen de werkgevers te kunnen maken. Dat is de juiste soort verbinding. Er lijkt echter gesuggereerd te worden dat het gaat over hoe goed men kan verbinden met de werkgevers, dus in hoeverre de voorzitter bereid is tot polderen. Dit is geen persoonlijke eigenschap, maar een vakbondspolitiek standpunt.
Het is overduidelijk dat dit advies van de toetsingscommissie een politieke aanval was van de vakbondsbureaucratie op de strijdbare plannen van Niek Stam. Deze wil blijven vasthouden aan de polderaars en lobbyisten en is bang dat met Stam aan het hoofd de bureaucratie de controle over de bond en sectoren kwijtraakt. De andere twee kandidaten waren de veilige opties, beide vice-voorzitters met ervaring in de gemeenteraad (Jong, PvdA) en de Senaat (Elzinga, SP).
Het ledenparlement, de algemene ledenvergadering van de FNV waar alle sectoren vertegenwoordigd worden, had deze diskwalificatie ongedaan kunnen. Helaas heeft de procedure van bezwaar tegen deze manoeuvre het niet gered. Van de leden van het ledenparlement stemden 37 voor Stams kandidatuur, 52 tegen en 2 onthielden zich. Deze stemming heeft tot veel woede en onrust binnen verschillende sectoren van de FNV geleid. Er gaan al meerdere berichten rond van leden die hun lidmaatschap hebben opgezegd. Dat is het resultaat van de ondemocratische acties van de bureaucratie.
Als Niek Stam echt zo slecht de bond zou vertegenwoordigen, dan zouden de leden wel voor de andere kandidaten kiezen. De waarheid is dat er terechte angst is dat Stam wel eens had kunnen winnen. Hij is een oprechte klassenstrijder die opkomt voor de werkende mens en als enige voor een andere koers stond. Een man van de werkvloer, geen bureaucraat of baantjesjager. Met Stam aan het hoofd zou er meer georganiseerd en minder gepolderd en gelobbyd worden. Het zou de nodige kentering kunnen veroorzaken en de bond weer kunnen doen groeien.
Deze gebeurtenissen doen denken aan de recente ontwikkelingen in de SP. Het is geen toeval dat we in beide gevallen zien hoe de bureaucratie zich tegen de linkerzijde verzet, op bureaucratisch-procedurele wijze. Zowel de SP als FNV zien al jaren dalende ledentallen, met een bureaucratie die dit tevergeefs probeert tegen te gaan met hippe spotjes en campagnes, in plaats van een duurzame strategie van strijdbaarheid en interne democratie.
Het is de taak voor alle strijdbare en democratische elementen binnen de FNV om zich tegen deze ondemocratische acties te verzetten. De centrale eis is duidelijk: plaats Niek Stam op het stembiljet en laat de leden beslissen wie de voorzitter moet worden. Daar is al een petitie voor opgezet, die men hier kan tekenen. Daarnaast is het belangrijk om binnen het ledenparlement te vechten voor de afschaffing van de ondemocratische 'toetsingscommissie'. Iedereen die door een (sub)sector aangedragen wordt, zou door de FNV-leden als voorzitter gekozen moeten kunnen worden.
Niek Stam heeft al aangegeven dat FNV Havens zich niet van de FNV zal afsplitsen. Het is inderdaad belangrijk voor de leden en sectoren om te blijven en te vechten binnen de FNV, hoewel het begrijpelijk is dat veel leden in afschuw hun lidmaatschap zullen opzeggen. Dit is echter niet het einde. De crisis van het kapitalisme gaat door en een FNV-leiding die zich op polderen baseert kan weinig uithalen tegen de verslechterende situatie van de werkende klasse. De FNV zal in een verdere crisis raken en de oppositie binnen de bond zal groeien. We moeten het tij keren, ook binnen de vakbeweging. Voor een strijdbare en democratische FNV!
