Torenhoge studieschulden hebben zich genadeloos opgestapeld met dank aan de invoering van het leenstelsel in 2015, wat toentertijd voorgesteld werd als een hervorming, maar zoals we nu weten slechts een bezuinigingsmaatregel was. Studenten die in dat jaar begonnen met studeren en in het aankomend academisch jaar afgestudeerd zijn, staan daarom bekend als de ‘pechgeneratie’. De invoering van het leenstelsel had aanzienlijke gevolgen voor studenten in Nederland. In plaats van de basisbeurs, die eerder als gift werd verstrekt (maar alsnog te weinig was om van rond te komen), moesten studenten nu bijna alles lenen.
Deze studenten hebben hierdoor gezamenlijk meer dan 25,7 miljard euro schuld opgebouwd. Hierdoor steeg de zorg van studenten over hun financiële toekomst en de last van het afbetalen van deze schulden na hun afstuderen. Daarnaast stroomden er relatief minder studenten van de bacheloropleiding door naar een masterstudie sinds de invoering van het leenstelsel. Studenten uit minder welgestelde gezinnen hebben ook druk ervaren om de studie snel af te ronden in een poging om hun studieschulden zo veel mogelijk in te perken. Het percentage thuiswonende studenten is ook flink toegenomen sinds de invoering en studenten waren vaak genoodzaakt een bijbaan naast de studie te nemen om minder te hoeven lenen en hun leven te bekostigen. Naast dit alles is de druk om goed te presteren tijdens de studie ook enorm gestegen.
Men kan dus wel stellen dat deze ‘pechgeneratie’ het zwaar te verduren heeft gehad. Echter, studenten hebben niet stilgezeten tijdens deze periode. Er zijn talloze acties gevoerd voor de afschaffing van het leenstelsel. Door druk vanuit de studentenbeweging heeft het kabinet na zo’n zeven jaar toch moeten toegeven dat het leenstelsel niet goed werkt, om de basisbeurs opnieuw in te voeren. Voor dat besluit kondigde ze echter wel aan dat studieleningen in het afgelopen academisch jaar niet rentevrij zullen zijn, de zoveelste klap die studenten mochten opvangen. Om de pechgeneratie ‘tegemoet te komen’, en dus niet volledig te compenseren, biedt het kabinet ongeveer 1.400 euro per student aan. Dit is maar een kleine fooi als je bedenkt dat de meeste studenten een studieschuld van 30.000 of meer hebben opgebouwd door het leenstelsel, schulden die studenten mogelijk nog tientallen jaren met zich mee moeten dragen. Geen tegemoetkoming, maar een volledige compensatie is wat deze generatie hoort te ontvangen.
Vanaf aankomend academisch jaar wordt de basisbeurs dus weer ingevoerd en het leenstelsel afgeschaft: een overwinning voor de beweging, maar nog lang niet het einde. De basisbeurs voor de nieuwe studenten is namelijk zelfs lager dan die in 2015! In het eerste aankomende academisch jaar zal de basisbeurs wel tijdelijk verhoogd worden gezien de hoge inflatie. Met een ‘tijdelijke’ verhoging van één academisch jaar die ook niet zal overeenkomen met de hoge inflatie is dit desalniettemin onacceptabel. De stijgende prijzen blijven jongeren erg hard raken. Volgens Nibud hebben ongeveer 49% van jongvolwassenen in 2022 moeite met rondkomen. In 2018 was dit nog 36%. Ook de aankomende studenten zullen hier dus last van krijgen. Dit komt voort uit de onderliggende verrotte basis van het kapitalistische systeem en zal dus niet kunnen worden opgelost met de herinvoering van de basisbeurs alleen. Uiteraard is het een positieve ontwikkeling dat studenten niet meer alles hoeven te lenen, maar daarbij is het probleem niet verholpen.
Naast de torenhoge inflatie en torenhoge schulden, zijn jongeren ook slachtoffer van de huizencrisis, wat een grote rol speelt in de toenemende druk die ze ervaren. In bijna elke studentenstad is er wel sprake van een kamertekort en snel stijgende huurprijzen. Hierdoor besluiten veel studenten om langer thuis te wonen. Jongeren worden dus gedwongen om onder ongunstige omstandigheden te huren of om bij hun ouders te blijven, wat hun gevoel van autonomie en welzijn kan ondermijnen. Het zogenaamde welvarende Nederlandse kapitalisme faalt om de jongere generatie hier in het grondwettelijk recht van huisvesting te voorzien.
Daarnaast werkt klimaatverandering voor veel jongeren ook als een heuse stressfactor. Veel jongeren zien naast hun financiële stabiliteit de toekomst van de planeet somber in. Uit onderzoek van The Lancet zegt 45% van de jongeren de toekomst ‘eng’ te vinden en hebben ze te maken met het fenomeen klimaatstress. De vele verslagen over bosbranden, hittegolven, overstromingen die elk seizoen weer verschijnen enerzijds, en de complete onbekwaamheid van de kapitalistische klasse om het probleem aan te pakken anderzijds, hebben bijgedragen aan de verslechtering van het mentale welzijn van jongeren.
Net als de klimaatcrisis is de mentale gezondheidscrisis onder jongeren een direct gevolg van het kapitalistische systeem dat constant de winst boven het welzijn van de planeet en haar bewoners stelt. De coronacrisis en lockdowns hebben uiteraard ook bijgedragen aan de achteruitgang van het mentale welzijn, maar de mentale gezondheidscrisis gaat voorbij aan de pandemie. Naarmate de crisis van het kapitalisme verergert, wordt de mentale gezondheidscrisis ook dieper. Jongeren ervaren een overweldigende hoeveelheid stress van al deze accumulerende factoren. Dit heeft geleid tot een stijging in angststoornissen, depressie en burn-out klachten, en andere psychische problemen onder voornamelijk studenten.
Gevoelens van stabiliteit, zelfvertrouwen en tevredenheid zijn essentieel voor mentaal welzijn. Deze kunnen niet worden bereikt binnen een kapitalistisch systeem dat gebaseerd is op schaarste, onzekerheid en een eindeloze drang naar winst.
Wat heeft het kabinet te bieden? De uitspraken van Maarten van Ooijen, staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, vatten de houding van het kabinet samen door te zeggen dat jongeren met de tegenslagen moeten leren omgaan in plaats van meer professionele hulp te bieden. ‘Het leven gaat met vallen en opstaan. Soms is dat beter en effectief: je poetst het niet weg, maar accepteert het.’ Uiteraard is dit een gunstige houding voor het kabinet. Jongeren klappen vanuit elke kant laten opvangen en zelf achteruit leunen.
Maar deze figuren en de Nederlandse kapitalistische klasse kunnen niet langer doen alsof de mentale gezondheidsproblemen slechts om enkele tegenslagen gaan of het gevolg zijn van chemische onevenwichtigheden bij individuen.
De incompetentie van het kapitalistische systeem leidt veel jongeren naar het pad van zelfzorg. Maatregelen zoals onze schermtijd beperken, een bubbelbad nemen, je eetgewoonten en lichaamsbeweging aanpassen, mediteren en positief denken worden allemaal steeds meer aangemoedigd als oplossingen voor de stijgende percentages van depressie en angst. Dergelijke adviezen verhullen echter hoe de bezuinigingen en onderfinanciering van de geestelijke gezondheidszorg door de kabinetten-Rutte de mentale gezondheidscrisis hebben verergerd. Het suggereert ook ten onrechte dat deze negatieve gevoelens individuele, privéproblemen zijn. Individuen kunnen uiteraard positieve effecten ervaren van deze handelingen, maar veranderingen in levensstijl zijn niet voldoende en niet voor iedereen mogelijk. De mentale gezondheidscrisis is een collectief, systemisch probleem wat collectieve, systemische oplossingen vereist.
Een revolutionair strijdbaar programma is hiervoor noodzakelijk. Met een verenigde strijd tussen studenten en arbeiders kunnen we een einde aan de voedingsbodem van deze crisis maken. We hebben veiligheid, stabiliteit en vrede nodig. Zelfzorgmaatregelen zullen de torenhoge schulden, inflatie, huurprijzen en de klimaatcrisis niet oplossen. Dit zijn allemaal symptomen van het verval van het kapitalisme. Dit is wat we moeten aanpakken. Voor een structurele oplossing zijn socialistische maatregelen nodig. Wij eisen:
- Totale kwijtschelding van bestaande studieschuld
- Gratis onderwijs met een studieloon
- Onteigening van alle leegstaande woningen; massale investeringen in nieuwe woningen
- Een minimumloon van 20 euro per uur
- Een verkorting van de werkweek naar dertig uur zonder loonverlies
- Nationalisatie van het volledige zorgstelsel en forse investeringen in de geestelijke gezondheidszorg.
Maar zelfs dit is slechts een pleister op een open wond. De enige manier om een einde te maken aan de schade die het kapitalisme toebrengt aan onze mentale gezondheid is door het kapitalisme zelf te beëindigen.
Bescherm je mentale gezondheid echt, vecht om het kapitalisme omver te werpen en zo een einde te maken aan de crises en onzekerheden die dit verrotte systeem creëert. Ben je een communist? Organiseer je!
